بانکداری یکی از پربازده ترین صنایع در ایران است،  صنعتی که بخش اعظم دارایی های خود را مرهون سپرده های مردم بوده و نرخ  بهره واقعی وام های آن  بر اساس گزارش بانک جهانی ۶ برابر آمریکا و ۲ برابر ژاپن است.
این صنعت پر بازده، همیشه با چالش و سئوالات بسیاری در عملکرد خود روبه رو بوده است. سئوالاتی نظیر اینکه این صنعت چه نقشی در توزیع ثروت، گسترش رفاه، شفافیت، پاسخگویی  و احیای سایر مولفه های بانکداری اسلامی ایفا می کند؟ بانک ها چه وظایفی به عنوان  مسئولیت های اجتماعی دارند؟ آیا بانک ها در جهت تحقق منافع جامعه حرکت می کنند و یا اینکه به ابزاری برای رانت و تامین منافع حزب، گروه و باند مشخصی تبدیل شده اند؟ اختلاس های اخیر در نظام بانکی چه پیامی دارد؟ این چند سئوال به همراه چندین پرسش دیگر که همه از ابهامات در نظام بانکی ایران نشأت می گیرد کافی است تا به نظام بانکداری کشور  برچسب بانکداری ایرانی بزنیم، یعنی تافته ای جدا بافته از سیستم های مرسوم در بانکداری جهان که به اشتباه  بانکداری اسلامی نامیده می شود. سیستمی که بر اراده مدیران خود استوار است و در شرایطی که صنایع کشور، گردنه های تحریم  را به سختی طی می کنند و بخشی نیز از نفس افتاده اند همچنان بر سختگیری و بهانه های شکلی یا واهی در اعطای تسهیلات اصرار می ورزند.

  به راستی آیا بانک سخت گیر است یا قوانین دست و پاگیرند؟
عامه مردم تصور می کنند بانک ها تنها برای وام های 8 یا نهایت10 میلیونی آن ها سخت می گیرند و زیر پای صنعتگران، فرش قرمز پهن کرده اند؛ اما در حقیقت بانک ها همان اندازه بر تولید کننده سخت می گیرند که بر یک فرد عادی. از یک نظر باید گفت بانک برای تضمین بازگشت سرمایه خود به چنین قوانینی- از دید عموم مردم بخوانید سخت گیری- نیاز دارد اما نوع و سلیقه مدیران بانکی در روند اجرای این قوانین بعضاً به گونه ای است که فرد وام گیرنده چه عام- چه تولید کننده به این نتیجه می رسد که در اجرای قوانین، با سختگیری های بی مورد مواجه است. این رفتارهای غیراصولی چنین شائبه ای را به وجود می آورد که بانک، علیرغم ژست حمایت از تولید کننده، اصرار در سنگ اندازی و یا فشار بیشتر بر او را دارد.
نگاهی به قوانین حوزه تسهیلات نشان می دهد هدف اصلی در وضع این قوانین، ایجاد ضمانت لازم و کافی برای بازگشت سرمایه بانک است؛ به این مفهوم چه برای تولید کننده و چه وام گیرنده عادی، مجموعه مدارک و مستنداتی نیاز ست که این تلقی را در ذهن مخاطب ایجاد می کند که بانک تمایلی برای ارائه تسهیلات به او ندارد. هرچند بعضاً نیز این تلقی درست از آب در می آید.

  سهم بانک ها در رکود اقتصادی؟
اقتصاد کنونی کشور ما بانک محور است و تقریباَ تمام نیاز مالی بخش صنعت به سمت بانک ها سرازیر می شود. این درحالی است که شرایط فعلی کشور به دلایل مشخص دچار رکود شده است، صنعت داخلی کم بنیه شده و کارفرما و تولید کننده توان لازم برای تامین سرمایه در گردش تولید را ندارد. از آنجا که بانک نیز به عنوان شریک یا حامی بسیاری از صنایع کشورمحسوب می شود بایستی برای شرایط فعلی کشور نسخه درمان داشته باشند. متأسفانه هم اکنون چنین شرایطی وجود ندارد و بانک بی خیال از شرایط رکود و تحریم و ... صرفا به بازگشت سرمایه خود فکر می کند. در واقع، بانک اهمیتی به شرایط کشور و سرمایه گذار ایرانی نمی دهد و با فشار بر تولید کننده نه تنها گره ای از مشکلات کشور باز نمی کند بلکه خود، یک عامل بسیار قوی تر از تحریم و تورم و ... برای تولید داخلی شده و علیرغم هدف اولیه مبنی بر ارائه تسهیلات برای تقویت تولید داخل کشور، مانع چنین روندی می شود و بسیاری از تولید کننده ها را به ورطه نابودی می کشد.       
اگر زمانی دریافت دیرکرد وام با اما و اگر شرعی همراه بود، این روزها جریمه شدن بابت پرداخت نکردن دیرکرد وام یک امر عادی شده که متاسفانه این روند در استان یزد نیز به شدت فراگیر است.
  
 کدام بانک ها در استان یزد، حامی تولید کنندگان هستند؟
این رفتار بانک ها در استان یزد که یکی از 6 قدرت برتر صنعتی کشور است می تواند منافع استان و مردم را با چالش روبه رو سازد. با نگاهی به روند ارائه تسهیلات، نحوه باز پس گیری تسهیلات، بخشش جریمه و دیرکردها، شراکت در سود و زیان و ... تا حدودی تکلیف جامعه تولیدی استان را با بانک ها روشن می کند. تحقیق میدانی خبرنگار پرگار از برخی از مدیران صنایع یزد نشان می دهد بانک ملی استان یکی از موفق ترین این بانک هاست و نگاه مثبتی به امر تولید در مدیریت این بانک وجود دارد. به عنوان مثال میزان پرداخت تسهیلات به بخش صنعت در قیاس با سال گذشته بیش از 1500 میلیارد ریال افزایش داشته است.
بانک کشاورزی نیز علیرغم برخی انتقادات، در مجموع رویکرد مثبتی از خود نشان داده است. سایر بانک ها نیز با توجه به میزان اعتباراتشان در جایــگاه نسبتاً خوبی قــرار می گیرند اما در این لیست نام برخی از بانک ها وجود دارد که به جامعه تولید و صنعت استان، نگاه بدبینانه ای دارد و باید گفت این بانک ها در لیست بانک های ضعیف استان در حمایت از صنعت قرار گرفته اند.

  بانک صنعت و معدن در کجای لیست است؟
بانک صنعت و معدن از جمله بانک هایی است که در لیست نهایی تحقیق میدانی پرگار در انتها قرار گرفته؛ به این معنی که این بانک علیرغم اسم زیبایش تمایل چندانی برای کمک به این بخش ندارد. یافته های زیر از سخنان دو تولید کننده و صاحب صنعت در دو بخش کاملا مجزا از لحاظ کاری و جغرافیایی است که به دلایلی تمایلی برای انتشار نام خود نداشتند. همچنین یکی از مسئولین ارشد استانی نیز نگاه منفی به مدیریت این بانک داشت که به دلیل ملاحظات شخصی، تمایلی برای فاش شدن نامش نداشت با اینحال مستندات گفتگو با آنان در دفتر پرگار موجود است.
بررسی ها نشان می دهد نقش مدیران این بانک در روند محبوبیت بسیار حائز اهمیت بوده است. روش مدیریتی مدیران این بانک در چند ماه گذشته باعث کاهش محبوبیت آنها و دلسردی اهالی صنعت و معدن  و کم رونقی تولید استان شده است. چرا که به گفته تولید کنندگان، قوانین این بانک در این مدت نه تنها در جهت کم کردن فشار تورمی تغییر چندانی نکرده بلکه اقدامات آن بسیار سخت گیرانه تر شده است.
به نظر می رسد بانک برای ارائه تسهیلات به تولیدکنندگان بخش صنعت از مرحله اجرای قوانین عدول کرده و داستان کمی سختگیرانه شده است به نحوی که روند دریافت وام ها بسیار طولانی و صد البته پیچیده تر از قبل شده است.
 برای گواه این ادعا می توان به کند شدن میزان پرداختی های این بانک در  بنگاه های زودبازده اشاره کرد. یکی از مدیران ارشد استانی  در توصیف شرایط امروز این بانک به پرگار گفته است: «این بانک اصلا همکاری نمی کند».
 سخنان رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان یزد نیز جالب توجه است. وی گفت: مدیر سابق بانک صنعت و معدن در استان یزد، به مراتب عمل بهتری داشت.
زارع افزود: بانک صنعت و معدن بنیه ضعیفی داشته و با 2 شعبه ای که در یزد دارد مردم چندان سراغی از او نمی گیرند، در نتیجه قدرت مانور مدیران بانکی محدود است اما قطعا نمی توان منکر شد که بخشی از عملکرد بانک، بسته به منش و رفتار مدیران آن است.
هرچند بانک صنعت و معدن از مدیران با تجربه ، کارآزموده، خوش برخورد و حامی صنعت و صنعتگر در سطح کشور مطرح هست اما در استان یزد بعد از تغییرات مدیریتی در بانک دچار آسیب جدی شده است و حتی اخلاق و نحوه برخورد برخی از مدیران ارشد استانی این بانک با مردم نیز علامت سوال ایجاد کرده است.
عملکرد بانک صنعت و معدن و مدیر آن فارغ از توصیف های رئیس سازمان صنایع، مورد نقد فعالان بخش خصوصی نیز هست. یک کارشناس نزدیک به این بانک در توصیف سختگیری های مدیریت آن می گوید: این بانک، اعتبارات خوبی دارد اما مدیریت گاهی به یک تولید کننده اعتماد کرده و با وی همراه می شود اما اگر به یک صنعتگر اعتماد نکند آن قدر از وی مدرک و سند می گیرند تا از گرفتن وام پشیمان شود.
بانک صنعت و معدن یزد کمترین میزان پرداختی تسهیلات در بنگاه های زودبازده را در بین بانک های استان داراست. کافی است رقم 10 میلیارد تومان این بانک را با 627 میلیارد تومان پرداختی استان در همین بخش مقایسه کرد تا متوجه شد بانکی که تخصصی بخش تولید است و باید در جهت حمایت از بخش صنعت و معدن گام بردارد چه نقش اندکی در این زمینه داشته است.

  چه کسانی همسو با استکبار جهانی، صنعتگران را تحریم کرده اند؟
اکنون تمام صنعتگران استان به هر دلیلی برای گرفتن تسهیلات مشکل دارند، برخی از واحدهای تولیدی که تسهیلات گرفته اند نیز به دلیل نوسانات قیمت ارز نتوانسته اند به موقع آن را پرداخت کنند و همین معوقات، بهانه خوبی به بانک ها داده تا از پرداخت تسهیلات جدید به آنان سرباز زنند و در نتیجه نقدینگی واحدها به شدت کاهش یافته است.
مسئله تحریم نیز کاملا جدی است؛ تحریم باعت نوسان شدید قیمت ها شده و هر روز قیمت مواد اولیه گران تر می شود و قدرت خرید تولید کننده را کاهش می دهد.
نکات پایانی بحث، گویای این مطلب است که چرا واحدهای تولیدی برای جبران نقدینگی به بانک و ادارات دولتی مراجعه می کنند. بر اساس یک آمار، اکنون 80 درصد از صنعتگرانی که به سازمان صنعت، معدن و تجارت یزد مراجعه می کنند، مشکل نقدینگی دارند.پس  بانک ها در چنین شرایط حساسی باید به میدان بیایند و همانند دوران رونق  کسب و کار که از سپرده های واحدهای تولیدی منتفع می شدند از آنان حمایت کنند. برای نمونه بانک ها می توانند بدهی ها  را تقسیط  یا استمهال کنند، خط های اعتباری جدید گشایش داده و از بهانه جویی ها  نظیر عدم وجود معدل و ... که مغایر با روح اصیل بانکداری اسلامی است بپرهیزند.
بانک ها باید به جای اینکه در فکر تملک دارایی های صنعتگران و بی اعتبار کردن آنان و به اصطلاح تضمین بازگشت سرمایه خود باشند با آنان  همراه شوند و علاوه بر بازگشت سرمایه، صنعت استان را نجات داده و با تمهید کارآفرینی بیشتر،  استان  را توسعه بخشند. وقتی یک بنگاه اقتصادی از بانک وام می گیرد در واقع پذیرفته است که فعالیت اقتصادی وی باید پاسخگوی پرداخت اصل وام+ سود سپرده گذاران+ سود بانک+ سود خودش باشد که قطعا فعالیت سالم اقتصادی به ویژه در تولید و شرایط کنونی نمی تواند جوابگوی چنین سودهایی باشد. پس بهتر است بانک ها منافع خود را به منافع جامعه گره بزنند و به جای ارائه خدمات خاص به مشتریان کلیدی، رفتار خود را تغییر داده و با تولید دست آشتی بدهند.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا